«Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…», μια ξεχωριστή έκθεση στην Πινακοθήκη Γκίκα

Όταν η τεχνολογία συνδυάζεται με την τέχνη και τη μουσική το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι μοναδικό. Ακολουθώντας τη συγκεκριμένη αρχή τo Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς, οργανώνουν μια πρωτοποριακή έκθεση που εστιάζει σε 11+1 προσωπικότητες της μουσικής του 20ού αιώνα. Τα εγκαίνια τέλεσε η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.

Culture

30 Απρ 2024

Αριστερά: Η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ο Ευάγγελος Χρόνης και η Ευγενία Μανωλίδου. Δεξιά: Σταύρος Ξαρχάκος, Ορέστης Τσακαλώτος

Το όμορφο νεοκλασικό κτίριο στην οδό Κριεζώτου 3, όπου στεγάζεται η Πινακοθήκη Γκίκα, ήταν κατάμεστο από προσωπικότητες της πολιτικής, των επιχειρήσεων της τέχνης και του πνεύματος. Όλοι περίμεναν την άφιξη της Υπουργού Πολιτισμού, Δρ. Λίνας Μενδώνη, η οποία τέλεσε τα εγκαίνια της έκθεσης «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…», που διοργανώνει τo Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς (ΙΕΜΚ). Αξίζει να αναφερθεί ότι η έκθεση επιχειρεί μια παρέμβαση στη μόνιμη έκθεση της Πινακοθήκης Γκίκα με σκοπό να αναδείξει 11 συνθέτες μουσικής, οι οποίοι είναι μόνιμοι «ένοικοι» της συλλογής του Μουσείου.

Γιώργης Μαγγίνης, Μάριος Στρόφαλης, Ρενάτα Δαναλιούδη,Ορέστης Τσακαλώτος, Λίνα Μενδώνη, Ερατώ Κουτσουδάκη, Γιώργος Γαμπρίτσος

Βαμβακάρης, Θεοδωράκης, Κωνσταντινίδης, Μητρόπουλος, Ξενάκης, Ξένος, Γ.Α. Παπαϊωάννου, Σισιλιάνος, Σκαλκώτας, Τσιτσάνης, Χατζιδάκις και ο Σταύρος Ξαρχάκος. Τί τους συνδέει; Οι πρώτοι έντεκα φιλοξενούνται στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, στην οδό Κριεζώτου, στημένη από τον ιστορικό διευθυντή του μουσείου, Άγγελο Δεληβορριά, σχεδόν «διατηρητέα» σήμερα, η οποία εστιάζει στην καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία στην Ελλάδα μεταξύ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Δικτατορίας.

Ο Συμεών Τσομώκος, η υπουργός Εργασίας & Κοινωνικής Ασφάλισης Δόμνα Μιχαηλίδου, ο Ορέστης Τσακαλώτος

Αυτήν λοιπόν, την ήδη υπάρχουσα έκθεση, έρχεται να «συμπληρώσει» η πρωτότυπη έκθεση «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…», που αποτελεί πρωτοβουλία του νεοσύστατου Ινστιτούτου Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς (το οποίο είναι δημιούργημα του Qualco Foundation), εγκαινιάζοντας μια στενότερη συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη.

Λίνα Μενδώνη, Ευάγγελος Χρόνης, Ευγενία Μανωλίδου

Να αναφέρουμε πως η έκθεση πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Qualco Group και του Qualco Foundation σε επιμέλεια της μουσειολόγου Ερατούς Κουτσουδάκη και με την επιστημονική αρωγή του Συλλόγου «Οι φίλοι της μουσικής». Η έκθεση μας καλεί σε ένα ταξίδι (επαν)ανακάλυψης του έργου των έντεκα αυτών εμβληματικών συνθετών, μέσα από τη ματιά του σήμερα και με τη χρήση της τεχνολογίας, ενώ παράλληλα, στον ισόγειο εκθεσιακό χώρο, παρουσιάζεται μέρος του έργου του Σταύρου Ξαρχάκου, μιας εμβληματικής προσωπικότητας του σύγχρονου μουσικού μας πολιτισμού. Προσωπικά τεκμήρια αφηγούνται στιγμές από τη δημιουργική συμπόρευση του Ξαρχάκου με τη γενιά που φιλοξενείται στην Πινακοθήκη, μέσα και από τα λόγια του ίδιου του δημιουργού.

Χάρις Αλεξίου, Ηρώ Σαΐα

Μπορούμε να ακούσουμε μουσικά δείγματα των συνθετών, να τους παρακολουθήσουμε να μας μιλούν, να θυμηθούμε τις στενές δημιουργικές και φιλικές σχέσεις που τους ένωναν μεταξύ τους. Μας επιτρέπει ακόμα να παρατηρήσουμε πώς και πόσο διαφορετικά, συνεχίζουν να αποτελούν σήμερα, πηγή έμπνευσης νέων δημιουργών. Μαζί, με τη χρήση μιας δωρεάν ψηφιακής εφαρμογής που σχεδιάστηκε ειδικά για τις ανάγκες της παρέμβασης αυτής, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν το κινητό τους τηλέφωνο και τα ακουστικά τους για να ανακαλύψουν περισσότερα για το πώς άλλοι «ένοικοι» της Πινακοθήκης, ποιητές, λογοτέχνες, σκηνοθέτες, ζωγράφοι, χορογράφοι συνεργάζονταν με τους συνθέτες αυτούς, δημιουργώντας ένα πολυεπίπεδο πλέγμα δημιουργικών σχέσεων.

Σοφία Δοξιάδη, Μάγδα Λιβέρη, Νάνσυ Νικολακοπούλου

Την ημέρα των εγκαινίων εκ μέρους της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη την Υπουργό Πολιτισμού και τους προσκεκλημένους καλωσόρισε ο Επιστημονικός Διευθυντής του, Δρ Γιώργης Μαγγίνης, ο οποίος και ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της έκθεσης, την επιστημονική ομάδα, τους συνεργαζόμενους φορείς, τους χορηγούς και τους υποστηρικτές της προσπάθειας αυτής, «η οποία συμβάλλει στην πολυαισθητηριακή αξιοποίηση του πολιτιστικού οικοσυστήματος που χαρτογράφησε ο Άγγελος Δεληβορριάς δημιουργώντας την Πινακοθήκη Γκίκα, αυτό το μοναδικό προσωπογραφικό μουσείο του ελληνικού μοντερνισμού. Ακολουθώντας τη λογική αυτή, η έκθεση εστιάζει σε 11+1 προσωπικότητες του 20ού αιώνα.»

Βάλια Φράγκου, Στέφανος Χανδακάς, Ελίνα Σμπώκου

Στη συνέχεια, χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρόεδρος του Qualco Foundation Ορέστης Τσακαλώτος, ο οποίος αναφέρθηκε στην 20ετή κοινωφελή δράση της εταιρίας Qualco, που εξαρχής εκκινούσε «με την πεποίθηση ότι όλα είναι δυνατά και ότι είναι χρέος μας να ανταποδίδουμε το καλό». Επισήμανε ότι το Qualco Foundation, που ξεκίνησε πριν από 2 χρόνια, έχει σκοπό να υποστηρίξει τις δημιουργικές ιδέες, να αναδείξει τον Ελληνικό πολιτισμό και να δώσει τη δυνατότητα σε όλους να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ικανότητες τους. Διευκρίνισε επίσης ότι ένα από τα σπουδαιότερα εγχειρήματα του Qualco Foundation είναι το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς (ΙΕΜΚ) το οποίο επιδιώκει να διασώσει και να αναδείξει τις πολλές σημαντικές πτυχές της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, υπογραμμίζοντας ότι η τρέχουσα έκθεση είναι η πρώτη σημαντική δράση του ΙΕΜΚ και ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της δράσης του Qualco Foundation.

Σταύρος Ξαρχάκος, Ορέστης Τσακαλώτος

Η υπουργός Πολιτισμού Δρ. Λίνα Μενδώνη,μεταξύ άλλων, ανέφερε στον χαιρετισμό της: «Είναι εξαιρετικά προσφυής η σύλληψη και ο θεματικός πυρήνας της έκθεσης, η οποία εδράζεται στη σύμπραξη αυτών των σημαντικών και ιστορικών εν πολλοις ιδρυμάτων. Με πυρήνα τους έντεκα εμβληματικούς συνθέτες: τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Γιάννη Κωνσταντινίδη (ή Κώστα Γιαννίδη όπως υπέγραφε τις συνθέσεις του στο ελαφρό τραγούδι), τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Ιάννη Ξενάκη, τον Αλέκο Ξένο, τον Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, τον Γιώργο Σισιλιάνο, τον Νίκο Σκαλκώτα, τον Βασίλη Τσιτσάνη και τον Μάνο Χατζιδάκι, στους οποίους προστίθεται ο Σταύρος Ξαρχάκος.

Αγγελική Γεωργαντζή-Βλαχάκη, Ευαγγελία Γεωργαντζή, Ευγενία Χριστοδουλάκου, Βιργινία Τσακαλώτου

Μια δωδεκάδα δημιουργών ετερόκλητη εκ πρώτης όψεως, καθώς σε αυτή τη θέση μεγάλοι εκπρόσωποι του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού πλάι στους μεγάλους Έλληνες συνθέτες συμφωνικής μουσικής, ο αστείρευτα πειραματιζόμενος Ξενάκης μαζί με τον Μίκη και τον Μάνο. Έκδηλο κοινό τους στοιχείο ότι όλοι έζησαν και δημιούργησαν στον 20ό αιώνα. Λιγότερο γνωστό ότι όλοι τους είναι «ένοικοι» της Πινακοθήκης Γκίκα. Η συμπερίληψή τους μεταξύ των 200 προσωπικοτήτων της τέχνης και της διανόησης, ανάμεσα στον Μεσοπολέμο και τη Δικτατορία, ήταν επιλογή του αγαπημένου και αλησμόνητου φίλου Άγγελου Δεληβοριά.

Ορέστης Τσακαλώτος, Έλενα Ράπτη, Ιωάννης Μπρατάκος

Όμως τους δώδεκα συνθέτες, ενώνουν πολύ περισσότερα νήματα και νοήματα. Οι δρόμοι τους διασταυρώθηκαν στη ζωή, προκύπτοντας γόνιμες προσωπικές συνεργασίες και φιλίες. Υπήρξε χρονική επικάλυψη και σύμπτωση της πορείας του στη Μουσική σε αρκετές περιπτώσεις. Για μένα το σημαντικότερο, και έτσι ικανοποιείται απόλυτα ο σκοπός της έκθεσης, είναι ότι αναδεικνύονται οι αλληλεπιδράσεις και οι αμοιβαίες εμπνεύσεις, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε γενικότερο, επίπεδο. Ο Μάνος, ο Μίκης, ο Ξαρχάκος αντλούν από το ρεμπέτικο, που εκπροσωπείται εδώ με δύο από τους μεγαλύτερους δημιουργούς του, τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον Βασίλη Τσιτσάνη.

Μάγδα Λιβέρη, Ράνια Αικατερινάρη

Η ελληνική μουσική, στο χρονικό άνυσμα στο οποίο εκτείνεται η έκθεση, είναι μια διαρκής διαδοχή πειραματισμών, εμπνεύσεων, συνειδητών και υπόρρητων αλληλεπιδράσεων. Νομίζω ότι προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι τα όρια μεταξύ των ειδών της μουσικής, όπως αναδεικνύονται από το έργο των δώδεκα συνθετών μας, είναι ρευστά και διαρκώς μετακινούμενα. Αυτή η εν τοις πράγμασι κατάλυση της ειδολογικής καθαρότητας απέβη εντέλει εξαιρετικά γόνιμη, αλλάζοντας τα χαρακτηριστικά της ελληνικής μουσικής, επιβάλλοντας να συλλαμβάνεται ως όλον. Κι αυτό αναδεικνύει εναργέστατα αυτή η έκθεση, παρουσιάζοντας πώς οι δημοτικοί χοροί υπήρξαν λειτούργησαν ως έμπνευση και ιδιαίτερης αξίας σύγχρονα έργα, πώς ο σκοπός της Μάγισσας της Αραπιάς μεταπλάθεται ακατάπαυστα, περνώντας από τον Τσιτσάνη στον Σκαλκώτα και τον Χατζιδάκι, αλλά και πώς οι ιστορικές «Όρνιθες» του Καρόλου Κουν εξακολουθούν να αποτελούν σημείο αναφοράς και μόνιμη πηγή έμπνευσης και για τους σημερινούς δημιουργούς», τόνισε η υπουργός.

Φωτεινή Βλαχάκη, Έλενα Σύρακα

Τέλος, για την έκθεση και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσιάζει, μίλησε η επιμελήτριά της Ερατώ Κουτσουδάκη, η οποία αναφέρθηκε στη θεματική της έκθεσης. Στη συνέχεια η κ. Μενδώνη μαζί με συναδέλφους της και εκπροσώπους των συνδιοργανωτών, ξεναγήθηκε στις αίθουσες που φιλοξενούν την έκθεση. Η έκθεση «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…» φιλοξενείται στην Πινακοθήκη Γκίκα μέχρι τις 21 Ιουλίου 2024.

Ορέστης Τσακαλώτος, Ευγενία Μανωλίδου

Στην εκδήλωση των εγκαινίων παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων: Οι υπουργοί, Εργασίας & Κοινωνικής Ασφάλισης Δόμνα Μιχαηλίδου, Επικρατείας Μάκης Βορίδης, Υφυπουργός Τουρισμού Έλενα Ράπτη, ο Σταύρος Ξαρχάκος και η Ηρώ Σαΐα, από το ΙΕΜΚ, η Επιστημονική Διευθύντρια, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Ιονίου Πανεπιστημίου Ρενάτα Δαλιανούδη, ο αντιπρόεδρος Μάριος Στρόφαλης και το μέλος Δ.Σ. Δημήτρης Λίτινας, από το Μουσείο Μπενάκη, ο Αντώνης Καραμπατζός και η κυρία Μαρίνα Γερουλάνου, Μέλη της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη, ο διευθύνων σύμβουλος Γιώργος Γαμπρίτσος, ο διευθυντής Ανάπτυξης & Πόρων Νίκος Τριβουλίδης , καθώς και εκπρόσωποι Ιδρυμάτων και Μουσείων.